Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

Αν ο ορμονικός έλεγχος, τα υπερηχογραφήματα και η υστεροσαλπιγγογραφία της γυναίκας είναι φυσιολογικά, τότε ο ειδικός προτείνει την προγραμματισμένη φυσική επαφή των συντρόφων.

Μπορεί, επίσης, να συστήσει τη σπερματέγχυση. Στη σπερματέγχυση τοποθετείται το επεξεργασμένο σπέρμα του άνδρα στη μήτρα της γυναίκας, με τη βοήθεια ενός καθετήρα. Τα ποσοστά επιτυχίας της σπερματέγχυσης κυμαίνονται στο <10% ανά κύκλο. H μέθοδος αυτή μπορεί να συνδυαστεί και με τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής σε χάπια (αντιοιστρογόνα) από τη γυναίκα στην αρχή του κύκλου, ώστε να αυξηθεί η παραγωγή ωαρίων. Εναλλακτικά μπορεί να χορηγηθούν ενέσεις ορμονών (γοναδοτροπινών). Οι δόσεις των φαρμάκων είναι όσο το δυνατό μικρότερες, ώστε να μην παραχθούν περισσότερα από 2-3 ωοθυλάκια, προκειμένου να αποφευχθούν οι πολύδυμες κυήσεις.  Χρειάζεται πάντα προσοχή και ενημέρωση καθώς σε μερικές περιπτώσεις η παραγωγή ωαρίων μπορεί να είναι απροσδόκητα υψηλή, οπότε και ‘’αναγκαστικά’’ τίθεται θέμα ωοληψίας.

Αν ο κύκλος της γυναίκας είναι ασταθής ή δεν έχει ωορρηξία, τότε γίνεται προσπάθεια πρόκλησης ωορρηξίας με τη λήψη ορμονών (μπορεί να έχει προηγηθεί και αγωγή με αντισυλληπτικά χάπια για διάστημα 2-3 μηνών). Μετά την αγωγή ακολουθεί είτε φυσική επαφή είτε σπερματέγχυση. Σε περίπτωση που συνυπάρχουν άλλα ενδοκρινικά προβλήματα (π.χ. θυρεοειδής, σακχαρώδης διαβήτης), ή άλλα παθολογικά νοσήματα καλό είναι να έχουν αντιμετωπιστεί εκ των προτέρων.

Αν υπάρχει κάποιου τύπου ανατομική ανωμαλία στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας, τότε, αν δεν υπάρχει τρόπος να αντιμετωπιστεί η ανατομική δυσκολία (π.χ. απουσία σαλπίγγων), ο γιατρός θα συστήσει τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αν η ανωμαλία μπορεί να ξεπεραστεί (π.χ. αν η μία σάλπιγγα έχει συμφύσεις, αλλά η άλλη είναι διαβατή), τότε το ζευγάρι έχει πιθανότητες να συλλάβει είτε με σπερματέγχυση είτε με φυσική επαφή.

Αν το σπέρμα υπολείπεται ελαφρώς των φυσιολογικών τιμών (π.χ. αντί για 15 εκ. σπερματοζωάρια/ml, περιέχει 5 εκ. ή 10 εκ.) και η γυναίκα δεν έχει πρόβλημα, τότε συνήθως αρκεί λίγος χρόνος προσπαθειών ακόμη με φυσική επαφή. Σε ορισμένες περιπτώσεις χορηγείται φαρμακευτική αγωγή (ορμόνες) στον άνδρα για δύο περίπου μήνες, ώστε να ενισχυθεί παροδικά ο αριθμός και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.

Αν οι τιμές του σπερμοδιαγράμματος είναι πολύ κάτω από το φυσιολογικό, τότε, αν και η γυναίκα παρουσιάζει πρόβλημα (π.χ. απόφραξη σάλπιγγας), γίνεται εξωσωματική γονιμοποίηση. Αν η γυναίκα δεν έχει κάποιο πρόβλημα, και η ηλικία της το επιτρέπει, γίνεται σπερματέγχυση, ακόμη και κάθε μήνα, εκτός εάν η γυναίκα έχει λάβει ορμόνες για να διεγερθεί η λειτουργία της ωοθήκης.

Aν δεν υπάρχουν σπερματοζωάρια στο σπέρμα (αζωοσπερμία), τότε, αν οι όρχεις παράγουν σπερματοζωάρια, αλλά αυτά δεν μπορούν να διοχετευτούν στο σπέρμα, το πρόβλημα διορθώνεται χειρουργικά από χειρουργό ουρολόγο και η γονιμότητα του άνδρα αποκαθίσταται. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό, οπότε προτείνεται χειρουργική λήψη σπέρματος από τους όρχεις (με βιοψία). Στη συνέχεια γίνεται εξωσωματική γονιμοποίηση.

Αν υπάρχουν ελάχιστες εστίες παραγωγής σπερματοζωαρίων στους όρχεις, τότε λαμβάνεται τεμαχίδιο του ορχικού ιστού με βιοψία. Εάν εντοπιστούν ώριμες μορφές σπερματοζωαρίων, χρησιμοποιούνται για την εξωσωματική γονιμοποίηση.

Διαφορετικά, χρησιμοποιείται σπέρμα από τράπεζα σπέρματος. Στην περίπτωση αυτή, ο υπεύθυνος της μονάδας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κατευθύνει το ζευγάρι προς την τράπεζα σπέρματος, από την οποία προμηθεύεται το σπέρμα που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει.

Η Εξωσωματική Γονιμοποίηση είναι η ένωση των ωαρίων με τα σπερματοζωάρια στο εργαστήριο – εξωσωματικά – προκειμένου να υπάρξουν γονιμοποιημένα έμβρυα για μεταφορά στη μήτρα της μέλλουσας μητέρας.

Η γονιμοποίηση των ωαρίων μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε με τη βοήθεια της συμβατικής μεθόδου Εξωσωματικής Γονιμοποίησης  είτε με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης (ICSI).

Η Εξωσωματική Γονιμοποίηση με σπέρμα το ίδιου του ζευγαριού συστήνεται σε:

• Ζευγάρια για τα οποία απλές μέθοδοι, όπως η Ενδομήτρια Σπερματέγχυση (IUI), έχουν αποτύχει.
• Γυναίκες με πλήρη απουσία ή βλάβες στις σάλπιγγες.
• Γυναίκες που πάσχουν από προχωρημένη ενδομητρίωση, με πιθανές επιπλοκές στις σάλπιγγες και  στην ποιότητα των ωαρίων.
• Καταστάσεις κατά τις οποίες υπάρχει  περιορισμένος αριθμός ωαρίων.
• Περιπτώσεις σοβαρής ανδρικής υπογονιμότητας.

Η Εξωσωματική Γονιμοποίηση με σπέρμα από δότη συστήνεται σε:

• Σοβαρές περιπτώσεις ανδρικής υπογονιμότητας, με κακή ποιότητα σπέρματος.
• Προηγούμενη αποτυχία γονιμοποίησης με σπέρμα από το ζευγάρι.
• Περιπτώσεις κακής ποιότητας των εμβρύων ή επανειλημμένες αποτυχίες εμφύτευσης, κυρίως λόγω του ανδρικού παράγοντα.
• Άνδρες- φορείς μιας γενετικής ασθένειας που δεν μπορεί να μελετηθεί στα έμβρυα.
• Γυναίκες  χωρίς σύντροφο.

Η ενδομήτρια σπερματέγχυση είναι μία απλή διαδικασία, κατά την οποία το σπέρμα συλλέγεται και μεταφέρεται στο εργαστήριο όπου ενεργοποιείται και βελτιώνονται οι «δυνατότητες» του. Στη συνέχεια τοποθετείται με ειδικό καθετήρα στη γυναικεία μήτρα, κατά την περίοδο της ωορρηξίας. Με αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται το σπέρμα και διευκολύνεται η γονιμοποίηση του ωαρίου. Μπορεί να συνδυαστεί με φαρμακευτική αγωγή διέγερσης των ωοθηκών για να αναπτύξουν περισσότερα από ένα ωάρια ή χωρίς θεραπεία σε φυσικό κύκλο.

Η πραγματοποίηση της Ωοθηκικής διέγερσης – πολλαπλής ωοθηλακιορρηξίας γίνεται με την καθημερινή χορήγηση ενέσεων που αναπτύσσουν πολλά ωάρια στις ωοθήκες αντί για ένα ωάριο το οποίο συμβαίνει κάθε μήνα. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να δημιουργηθεί ένας μεγάλος αριθμός εμβρύων. Η θεραπεία διαρκεί από 10 έως 20 μέρες ανάλογα με το πρωτόκολλο θεραπείας που χρησιμοποιείται και ανάλογα με την ανταπόκριση της κάθε γυναίκας.

Κατά την διάρκεια της θεραπείας γίνονται 3-4 υπερηχογραφήματα και λήψη αίματος για τη μέτρηση ορμονών (οιστραδιόλης, κτλ) ώστε να παρακολουθείται η ομαλή ανάπτυξη των ωαρίων.

Όταν διαπιστώσουμε ότι τα ωάρια είναι ώριμα προγραμματίζουμε την ωοληψία 36 περίπου ώρες μετά την χορήγηση της HCG, η οποία κάνει την τελική ωρίμανση των ωαρίων όπως συμβαίνει και στον φυσιολογικό κύκλο. Η λήψη των ωαρίων γίνεται στη χειρουργική αίθουσα υπό ελαφρά αναισθησία (μέθη) ούτως ώστε η ασθενής να μην αισθάνεται κάποια δυσφορία ή πόνο κατά την διαδικασία, η οποία διαρκεί συνήθως 10-15 λεπτά.

Μετά την ωοληψία γίνεται η λήψη σπέρματος από τον σύντροφο και προχωρούμε στη γονιμοποίηση των ωαρίων. Η διαδικασία της γονιμοποίησης πραγματοποιείται είτε μέσω της κλασικής εξωσωματικής γονιμοποίησης όπου τοποθετούνται μερικές χιλιάδες σπερματοζωάρια γύρω από ένα ωάριο είτε μέσω της μικρογονιμοποίησης (ICSI) όπου ένα ζωντανό σπερματοζωάριο επιλέγεται και εισάγεται μέσα στο ωάριο από τον εμβρυολόγο.

Την επόμενη μέρα μετά τη γονιμοποίηση τα έμβρυα «βαθμολογούνται» ανάλογα με τα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά και την ικανότητά τους να διαιρούνται. Μερικά μπορεί να μην έχουν εξελιχθεί και απορρίπτονται διότι θεωρούνται μη βιώσιμα.

Τα καλύτερα έμβρυα επιλέγονται για τη μεταφορά στη μήτρα της μητέρας και η εμβρυομεταφορά πραγματοποιείται με ειδικό καθετήρα. Η όλη διαδικασία πραγματοποιείται σε χειρουργικό χώρο, δεν απαιτείται κανενός είδους αναισθησία, είναι ανώδυνη και σύντομη.

Η παρένθετη μητρότητα είναι η διαδικασία κατά την οποία μία γυναίκα δέχεται να κυοφορήσει το έμβρυο ενός άλλου ατόμου. Ένα ζευγάρι που έχει αποφασίσει να αποκτήσει παιδί με παρένθετη μητέρα εφόσον επιλέξει τη γυναίκα που θα κυοφορήσει το έμβρυο, θα πρέπει να ακολουθήσει την προβλεπόμενη νομική διαδικασία.

Σε πολλά Ευρωπαϊκά κράτη η παρένθετη μητρότητα απαγορεύεται, αλλά στην Ελλάδα ισχύει από το 2002 (νόμος 3089/2002).